Ay başlarında geçen ayın enflasyonu açıklanır. Buna üretici fiyatları dahildir. Ancak tarım üretici fiyatlarının açıklaması ay ortasında yapılır. Dün de aralık ayı verileri açıklandı. Artık 2018 yılının gıda enflasyonunu daha doğru değerlendirme fırsatına sahibiz.
-2018 tüketici enflasyonu yüzde 25.24 ile ekim ayında tavana vurduktan sonra yılı yüzde 20.30 düzeyinden bitirdi. 2002 sonrasının en yüksek yıllık enflasyonu gerçekleşti.
-Tüketici fiyatlarını yukarı çeken ana kalem gıda fiyat artışıydı. Enflasyonun yüzde 28’i buradan kaynaklandı. TÜFE içinde yer alan gıda ve içecek fiyatları 5 puan daha fazla artarak yüzde 25.1 olarak gerçekleşti.
-İşte dün açıklanan tarım üretici fiyatları tam da sofralarımıza gelen gıdanın ilk çıkış yerindeki fiyatlardı. Sonra soframıza gelinceye kadar araya üreticiden toplayıcı toptancı, üretilen şehrin hali, nakliye, tüketilen şehrin hali, halden alan toptancı ve nihayetinde perakendeci girecekti.
TARIM ÜFE % 15.9 ARTTI
-Elbette bu zincirin her bir halkasının riski, emeği ve sermayesi var, karşılığını alacak. Tarlada 1 lira, sofrada 3 lira veya 4 lirayla karşılaşmamızın nedenlerinden biri bu zincirin fazlalığı. Zincirin her bir halkası ürüne şöyle bir dokunurken payını da alıyor.
-Ancak zincirin üretici sonrasındakilerin payı nedense son yıllarda giderek artıyor. Perakende veya tüketim aşamasında gıda fiyatlarının yüzde 25.1 arttığı 2018 yılında tarım üretici fiyat artışı yüzde 15.9’da kaldı. Yani perakende fiyatların 15.9’u üretimden gelen artış. Kar veya komisyonun fiyat içindeki payı zaten geçmişten beri geliyor. Bu nedenle üretici fiyatı üzerine çıkan 9.2 puanlık ekstra gıda fiyat artışı, üretici sonrasındaki zincirin ekstra kar artışı veya maliyet artışından kaynaklanıyor.
MEYVE SEBZE FİYATI % 30.8 ARTTI
- Hatta geçen yıl en çok şikayet ettiğimiz taze meyve ve sebze fiyatlarında artış yüzde 30.8’i bulmuş, gıda grubunu 5 puan, genel enflasyonun 10 puan üzerine çıkmıştı. İşte meyve ve sebze fiyatları dün açıklanan tarım üretici fiyatlarını 15 puan geride bıraktı. Ya da üreticide 1 artan fiyat perakendeciden tüketiciye gelene kadar 2 olarak yansıdı. 2018 yılındaki durum buydu.
EN YÜKSEK ARTIŞ MEYVE SEBZEDE
-Bitişikteki tablodan izlenebileceği gibi, vadeyi daha uzatırsak ve enflasyon serisinin ortaya konulduğu 2003 yılına kadar götürebiliriz. Beşer yıllık kesitler halinde “Tarım ÜFE”, “TÜFE Gıda” ve gıda sepeti içinde “Taze Meyve ve Sebze” olarak fiyat seyirlerini dikkate alırsak ilginç sonuçlar çıkıyor ortaya. Son 5 yılda Tarım ÜFE artışı yüzde 69.0’u bulurken, TÜFE Gıda yüzde 88.0’e vardı. Taze Meyve ve Sebze grubu da yüzde 113.2 arttı. 5 yıllık artışlarda da en çok meyve sebze arttı. Tarım ÜFE’nin artışı meyve ve sebzenin yaklaşık yarısı düzeyinde kaldı.
GIDA ÜRETİCİDE UCUZ
-Süreyi 10 yıla çıkardığımızda ise durum ve farklar yine değişmiyor. En hızlı artış yüzde 233.8 ile meyve ve sebzede. En düşük artış da yüzde 113.9 ile Tarım ÜFE’de. TÜFE Gıda artışı ise yüzde 181 düzeyinde.
-Son 15 yıl da Tarım ÜFE yüzde 241, TÜFE Gıda yüzde 338 ve Taze Meyve Sebze yüzde 360 arttı. Hatırlatalım ki son 15 yılda TÜFE manşet enflasyon artışı yüzde 278.3 düzeyinde. Bu anlamda Tarım ÜFE genel enflasyonun altında kalırken, Gıda ile Meyve ve Sebze Grubu artışları genelin biri hayli üstüne çıktı.
POLİTİKA
Sayfa başına git
