TÜRKİYE ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) arasında, Anadolu’dan borularla gelen suyun yönetilmesiyle ilgili devam eden kriz, iki ülke arasındaki mali protokolü de tıkanma noktasına getirdi. KKTC hükümetinin büyük ortağı, su konusunda tutumlarından geri adım atmayacaklarını açıklarken, KKTC Maliye Bakanlığı, Türkiye ile mali protokol imzalanmadığı için memur ve emeklilere 13’üncü maaşları ödemekte zorlanıyor. 1.6 milyar lira maliyetle Anamur’dan denizin 250 metre altından askılı boru sistemiyle Girne’ye ulaşan suyun yönetimi konusundaki krizin temelinde, “Tüketicilerden faturayı kim toplayacak'” sorusu yatıyor. KKTC tarafı, mevcut belediyelerin ve belediyelerin kurduğu şirketin, su faturalarını tahsil etmesini istiyor. Türkiye tarafı ise, suyun KKTC’ye bedava verildiğini, Ada içindeki su dağıtımının maliyetinin ise, KKTC tarafından karşılanmasını istiyor.
600 MİLYON YATIRIM
Su dağıtım maliyetinin içinde KKTC’deki pompa istasyonlarının elektrik maliyeti ile arıtma tesisinin işletilmesi bulunuyor. Türkiye ayrıca mevcut dağıtım hatlarının yenilenmesi gerektiğine dikkat çekerek, KKTC içinde ek 600 milyon liralık yatırıma dikkat çekiyor. Türkiye mevcut belediyelerin, günümüzde su fatura tahsilat oranlarının çok düşük olduğunu, çoğunluğunun mali krizde bulunduğunu ve 600 milyon liralık ek yatırımı da yapmak için kaynağının olmadığına dikkat çekiyor ve suyun özel şirketlerin de katılacağı bir sistemle işletilmesini istiyor. Orman ve Su İşleri Bakanı Veysel Eroğlu son olarak, su yönetimi ve yatırımın, sorun çözülene kadar Türkiye Devlet Su İşleri (DSİ) tarafından yapılmasını teklif etti.
KKTC REDDETTİ
KKTC’de koalisyon hükümetinin büyük ortağı Cumhuriyetçi Türk Partisi (CTP) önceki akşam Türkiye’nin yaptığı, içinde özel şirketlerinin de bulunduğu DSİ yönetimi teklifini ele aldı. CTP Genel Başkanı ve eski Cumhurbaşkanı Mehmet Ali Talat, DSİ formülünü kabul etmediklerini belirterek, suyu mevcut belediyelerin yönetimi konusundaki tavırlarından geri adım atmayacaklarını açıkladı. Bu arada, bir süre ‘Türkiye vanaları kapattı’ iddialarına yol açan borulardan gelen su ise, iki aydır denize boşaltılıyor. Su projesini yöneten DSİ, suyun ‘teknik nedenlerle’ denize boşaltıldığını açıklıyor. Ancak Ada’da gerçek nedenin işletme krizi olduğu yönünde genel bir görüş hakim.
İKİNCİ KRİZ MALİ PROTOKOLDE
SU krizi KKTC ile Türkiye’yi bu yıl sona eren mali protokolün yenilenmesi konusunda da karşı karşıya getirdi. Mali protokolün içine, ek bir protokolle su yönetimi ve yatırımlarının da girmesi gerekiyor. Ancak Türkiye’nin yardımlarını belirleyen 2016-1018 mali protokolündeki tek sorun su yönetimi değil. KKTC tarafı, geçmiş mali protokollerde Türkiye’den yardımları almış ancak imzaladığı reformları yerine getirmemişti.
1 MİLYAR LİRA YILLIK YARDIM
TÜRKİYE’nin yıllık bir milyarı aşan yardımını, yapılacak reformlara bağlıyor. KKTC Meclisi, 2016 bütçesini onayladı, ancak Türkiye’den alınacak yardım miktarı belli olmadığı için, ‘tahmini’ durumuna düştü. KKTC’de kamuda çalışanlar ve emekliler her yıl aralık ayında maaşlarının yanında 13’üncü maaş da alıyor. Maliye’nin kasasında yıl sonlarında kaynak kalmaması nedeniyle 13’üncü maaşlar genellikle bir sonraki yılın bütçesinden ‘avans’ kullanılarak ödeniyor. Maliye Bakanlığı Türkiye ile mali protokolün imzalanmaması nedeniyle bu yıl Türkiye’den ‘avans’ alamıyor. Bu nedenle, hükümet, 13’üncü maaş ödemesinde sıkıntı yaşıyor. 13’üncü maaşlar ödenirse, çiftçinin devletten alacakları aksayacak.
ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI'NDAN KKTC AÇIKLAMASI
Bugün bazı basın yayın organlarında “KKTC Su Temin Projesi” kapsamında Türkiye’den KKTC’ye iletilen suyun denize boşa akıtıldığı yönünde haberlere yer verilmiştir.
19 Temmuz 2010 yılında imzalanan Türkiye Cumhuriyeti ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Çerçeve anlaşmasına göre; Türkiye tarafındaki Alaköprü Barajından alınan su, KKTC deki Geçitköy Barajında depolanacak, kalan diğer tesisler (İçmesuyu, Arıtma tesisi, Terfi merkezleri, Su hazneleri, Dağıtım şebekeleri) KKTC tarafından yapılacaktı.
Ancak, Kıbrıs’taki bu tesislerin gecikeceğini fark eden Orman ve Su İşleri Bakanımız Sayın Prof. Dr. Veysel EROĞLU’nun teklifi ve Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip ERDOĞAN’nın Başbakanlığı dönemindeki talimatları ile 2 adet Terfi Merkezini, İçmesuyu İleri Arıtma Tesisi, Su Hazneleri ve 477 km Ana Dağıtım hatları DSİ Genel Müdürlüğü tarafından ihale edilerek tamamlanmış olup, şu anda şehir su haznelerine kadar su iletilmektedir.
17 Ekim 2015 tarihinde Sayın Cumhurbaşkanlarımızın Kuzey Kıbrıs’taki projenin açılışında suyun işletilmesi görüşülmüş, şehir içi içmesuyu altyapı yetersizliği olduğundan öncelikle bunların yenilenmesi gündeme gelmiş, Bakanımız Sayın Prof. Dr. Veysel EROĞLU’nun teklifi ile şebeke alt yapı yatırımların ve işletmenin belli bir süre DSİ tarafından yapılabileceği teklif edilmiştir. KKTC üst yönetiminden bir heyetin bu konuda görüşme yapmak üzere ertesi hafta Türkiye’ye geleceğini iletmiş ancak bu gerçekleşmemiştir.
Ayrıca, 1 Aralık 2015 tarihinde Sayın Başbakanımız Prof. Dr. Ahmet DAVUTOĞLU, Başbakan Yardımcımız Sn. Yıldırım Tuğrul TÜRKEŞ ve Orman ve Su İşleri Bakanımız Prof. Dr. Veysel EROĞLU’nun KKTC ziyaretleri sırasında bu konuyu yeniden görüşmüşlerdir. Son olarak, 24 Aralık 2015 tarihinde Maliye Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı, Bakanlığımız Müsteşar Yardımcısı ve DSİ Genel Müdür Yardımcısından oluşan heyet Kuzey Kıbrıs’a gitmiş konu KKTC Maliye Bakanı ve diğer heyet ile müzakere edilmiştir. Sistemin Yap İşlet Devret modeli ile işletileceği, geçiş sürecin de ise DSİ tarafından işletilmesi konusunda mutabakat sağlanmıştır.
Şu an itibariyle Geçitköy Barajı’na Türkiye tarafından suyun iletilmesi devam etmektedir. Verilen suyun denize boşa akıtıldığı bilgisi doğru değildir.
İletilen su ile yeraltı suları beslenmektedir. Bu durum aşırı su sarfiyatından dolayı su seviyesi düşen yeraltı suyunun yükseltilmesi ve tuzlu deniz suyunun su taşıyan tabakalara nüfuzunun önlenmesi açısından faydalıdır.
Netice olarak, KKTC tarafının karar vermesi halinde hemen Lefkoşe’ye su verilebilecek durumdadır.
Basının ve kamuoyunun bilgisine sunulur.
POLİTİKA
Sayfa başına git
